|
(мазмунида) келган бўлиб, улардан биронтаси амр сийғасида келмаган. Хабар бериш сийғаси эса – гарчи талабни ифодаласа-да, лекин – модомики таъкидга далолат қилувчи бирон қарина билан бирга келмаган бўлса қатъий талаб ҳисобланмайди. Бу саҳиҳ ривоятларнинг биронтаси таъкидга далолат қилувчи қарина билан бирга келмаган. Демак у вожибликка эмас, мандубликка далолат қилади. Демак Қурайшдан бўлиши инъиқод шарти эмас, афзаллик шарти бўлади. Аммо Пайғамбаримиз с.а.внинг шу ҳадисдаги «Бирон кимса уларга душманлик қиладиган бўлса Аллоҳ уни юз тубан қулатади», деган сўзларига келсак, бу Пайғамбаримиз с.а.внинг: «Бу иш Қурайшда бўлади» деган сўзининг таъкиди эмас, балки уларга душманлик қилишдан қайтариш ҳақидаги бошқа бир маънодир. Демак ҳадисда иш уларда бўлиши кўрсатилди ва уларга душманлик қилишдан қайтарилди. Қолаверса «Қурайш» сўзи сифат эмас исмдир. Усул илми истилоҳида уни лақаб дейилади. Лақабнинг мафҳумига мутлақо амал қилинмайди. Чунки лақабнинг мафҳуми бўлмайди. Шунинг учун нассда Қурайшнинг кўрсатилгани халифалик Қурайшдан бошқада бўлмайди деган маънони англатмайди. Чунки Пайғамбар а.с.нинг: «Бу иш Қурайшда бўлади», «Бу иш Қурайшда давом этади» деган сўзлари «бу ишнинг Қурайшдан бошқада бўлиши дуруст эмас» деган маънони англатмайди. Аксинча уларда ҳам, бошқаларда ҳам бўлиши дуруст бўлаверади. Демак нассда Қурайш кўрсатилгани халифалик бошқаларда бўлишига монелик қилмайди. Демак Қурайшдан бўлиши инъиқод шарти эмас, афзаллик шартидир.
Қолаверса Росулуллоҳ с.а.в. Абдуллоҳ ибн Равоҳани, Зайд ибн Ҳорисани ва Усома ибн Зайдни амир қилиб тайинлаганлар. Ваҳоланки уларнинг ҳаммаси Қурайшдан эмас, бошқа қабиладан эди. Демак Росулуллоҳ с.а.в. Қурайшдан бошқани амир қилиб тайинлаган бўлади. «Бу иш» сўзи ҳокимиятни англатади. У фақат халифаликнинг ўзигагина нисбатан ишлатиладиган сўз эмас. Демак Росулуллоҳ с.а.в.нинг бошқарувга Қурайшдан бошқасини тайинлаганлиги бошқарув Қурайшнинг ўзигагина чекланмаганига ва бошқалар бундан ман қилинмаганига далилдир. Бухорий ривоят қилишича, Росулуллоҳ с.а.в. шундай деди:
35-бет
Бетлар:1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247